Myśleć globalnie - działać lokalnie – warsztaty ekologiczne

Począwszy od rewolucji przemysłowej (XVIII w.) notuje się dynamiczny rozwój technologii, co w konsekwencji powoduje eksplozję demograficzną, która stała się przyczyną nadmiernego wykorzystywania zasobów naturalnych Ziemi (zwłaszcza nieodnawialnych), a także prowadzi do dewastacji środowiska. Widoczna dewastacja środowiska nie wynika z braku chęci, lecz z braku wiedzy. Zagadnienie to nie dotyczy tylko Polski, ale również całego świata. Już 40 lat temu zauważono ten problem.

Prześledźmy po krótce historie edukacji ekologicznej[1]. Pierwszą międzynarodową poważną decyzją dotyczącą kształtowania środowiska podjęto na konferencji Narodów Zjednoczonych w Sztokholmie w 1972 roku. Ustalono tam międzynarodowy program szkolnej i pozaszkolnej edukacji ekologicznej o charakterze interdyscyplinarnym. Trzy lata później w 1975 roku w Belgradzie przyjęto Międzynarodową Kartę Nauczania Ochrony Środowiska (tzw. Kartę Belgradzką), w której określono cele edukacji środowiskowej. Na konferencji w Tbilisi (1977) w pełni określono zadania edukacji ekologicznej. Postanowiono, że edukacja środowiskowa winna być wprowadzana w każdej grupie wiekowej i w każdej grupie społecznej. Ważnym dokumentem w kształtowaniu środowiska jest Agenda 21 przyjęta w 1992 roku na Szczycie Ziemi ONZ w Rio de Janeiro, która prezentuje cele i kierunki rozwiązań światowych problemów ochrony środowiska u progu XXI wieku w tym zapewnia wszystkim ludziom dostęp do wiedzy o środowisku. Kolejny bardzo istotnym punktem dla edukacji ekologicznej była konferencja UNESCO w 1995 roku pt. Edukacja ekologiczna na rzecz zróżnicowanego rozwoju oraz zgromadzenie ONZ w 2002 roku, w którym ogłoszono Dekadę edukacji dla rozwoju na lata 2005-2014. Najważniejszym punktem w Dekadzie… było podkreślenie ważności edukacji w rozwoju człowieka.

Edukacja ekologiczna określana jest, jako koncepcja kształcenia oraz wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego lub też, jako psychologiczno-pedagogiczny proces oddziaływania na człowieka w celu kształtowania jego świadomości ekologicznej. W Polsce zakres i cele edukacji ekologicznej zapisane są w prawnych i oficjalnych dokumentach państwowych oraz międzynarodowych:

-  Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska – rozdział 2., Art. 10.1, Art. 10.2, Art. 11.1, Art. 11.2, Art. 12;

-  Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty – rozdział 1., Art. 1;

-  Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody – rozdział 1., Art. 3, Art. 5.1, Art. 5.2;

-  Polityka Ekologiczna Państwa z maja 1991 r.;

-  Druga Polityka Ekologiczna Państwa z czerwca 2000 r.;

- Porozumienie Ministrów: Edukacji Narodowej oraz Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 19 kwietnia 1995 r.;

- Porozumienie Ministra Kultury i Sztuki, Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Ministra Edukacji Narodowej, Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast oraz Generalnego Konserwatora Zabytków z dnia 27 maja 1998 r.:

-  Dokumenty międzynarodowe – Agenda 21, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (Art. 6), Konwencja o ochronie różnorodności biologicznej (Art. 13), Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska.

Jednym z celów wyżej wymienionych dokumentów jest rozwój świadomości ekologicznej szerokiego grona a także wzrostu aktywności w konkretnych działaniach na rzecz środowiska i poprawy efektywności działań.

Do bardzo ważnych dokumentów, które warunkują główne cele edukacji ekologicznej jest Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej. Została ona powołana realizując zalecenia Agendy 21. Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnych podpisali porozumienie o współpracy w zakresie edukacji ekologicznej w kwietniu 1995 r. W dokumencie tym wskazano środowisko, ekonomię i społeczeństwo, jako wzajemne powiązane, podstawowe elementy trwałego i zrównoważonego rozwoju (Narodowa Strategia… 2001). W dokumencie uznano edukacje ekologiczną za ważny składnik edukacji obywatelskiej, która ma służyć rozwojowi społeczeństwa.W ramach projektu pn. „Natura 2000 w Karpatach” realizowanego przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) w latach 2007-2011 przeprowadzono ankietę, gdzie m.in. pytano, do kogo powinny być skierowane działania edukacyjne nt. Natury 2000. Jak się okazało największą grupą są właściciele ziem (z punktu widzenia efektywności ochrony przyrody), rolnicy (ze względu na brak praktycznych informacji na temat zasad funkcjonowania obszarów Natura 2000), osoby, które czerpią korzyści finansowe z odpowiedniego gospodarowania na tych obszarach (np. agroturystyka).Edukacja środowiskowa ma dotyczyć wszystkich grup społecznych i zawodowych w każdym wieku i w każdym kraju. Istotne ważną częścią edukacji środowiskowej jest wychowanie przyszłych pokoleń w duchu poszanowania środowiska naturalnego.

Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych z Krakowa w myśl powyższych dokumentów w ramach projektu „N2000” finansowanego przez  Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zorganizuje 701 warsztatów ekologicznych dla przedszkoli, szkół, nauczycieli i społeczności lokalnych. Warsztaty będą podzielone na III kwartały. W pierwszym kwartale przeprowadzono 237 warsztatów i można już wyciągnąć pozytywne wnioski dotyczące skuteczności przeprowadzonych szkoleń. W warsztatach dla społeczności lokalnych i nauczycieli wzięło już udział ok 1 000 osób, które z wyraźnym zainteresowaniem słuchały i dociekały na temat podstaw, oraz zasad realizacji Natury 2000. Niewątpliwie zdziwienie nauczycieli budził fakt bliskości obszaru Natura 2000 do placówki, w której nauczają, oraz zakres możliwości promocyjnych, które wiążą się z posiadaniem takiej wizytówki w niewielkiej odległości od domów czy szkoły. Świadczy to o dużym braku wiedzy na ten temat a co za tym idzie słuszności w przygotowywaniu warsztatów. Również w obliczu dużego zainteresowania nauczycieli trenerzy wysunęli wniosek, że tego typu warsztaty powinny być prowadzone na szerszą skalę by dotrzeć maksymalnie do jak największej liczby odbiorców. Treść warsztatów spotkała się z dużym zainteresowaniem osób przebywających na sali, które momentami bardzo czynnie uczestniczyły w zajęciach zadając pytania i podejmując dyskusje. Dużym zainteresowaniem cieszyło się omówienie zawartości pakietów edukacyjnych oraz wręczenie ich uczestniczącym w warsztatach. W trakcie prezentacji dało się słyszeć, że tego typu zestawy zdecydowanie ułatwiają prowadzenie zajęć edukacyjnych w szkołach na różnym poziomie edukacji.

Nie tylko dorośli docenili wartość warsztatów. Dzieci bardzo chętnie wzięły udział w zajęciach. W I kwartale przeprowadzono 200 warsztatów w szkołach i przedszkolach. Widać było, że są zainteresowanie gdyż zadawały wiele pytań, które również wychodziły poza zakres warsztatów. Doskonale merytorycznie przygotowanie pakiet i do tego bardzo kolorowy zachęca dzieci do pracy, a jak wiadomo dzieci najwięcej uczą się przez zabawę.

Edukacja dla przyszłości wymaga, więc oparcia kształcenia środowiskowego na rzetelnej wiedzy ekologicznej i pedagogicznej, ma prowadzić nie tylko do ukształtowania pewnego systemu wiedzy, ale także pewnych wartości, którymi młody człowiek będzie kierować się w dorosłym życiu. (Denek, 1998)

Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych

www.natura2000.fwie.pl

Dobrzańska B., Dobrzański G., Kiełczewski D., "Ochrona środowiska przyrodniczego", Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2008

Dekadę edukacji na rzecz zrównoważonego Rozwoju (2005-2014)

Denek K., O nowy kształt edukacji, Akapit, Toruń, 1998.

www.unic.un.org.pl/edukacja_rozwoj

www.agenda21.waw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=9&Itemid=8&limitstart=1