Dobre praktyki

Ingerencja człowieka w środowisko naturalne doprowadziła do poważnych zaburzeń funkcjonowania ekosystemu, co w widoczny sposób wpływa również na nasze życie. Koniecznym staje się uświadomienie sobie faktu, że ochrona środowiska, zagrożonych gatunków zwierząt i roślin jest kwestią niezwykle ważną, oraz że istotnym jest podjęcie działania w tym kierunku. Tutaj kluczową rolę spełnia program Natura 2000. Obecnie istnieje jednak wiele mitów na temat ograniczeń obowiązujących na obszarach nim objętych. Sieć Natura 2000 w ciągu dalszym kojarzy się ze sztywną formą ochrony, z hamowaniem rozwoju obszarów, ograniczeniem rozwoju lokalnego oraz całkowitym zakazem prowadzenia działalności gospodarczej. Dostrzegane są jedynie ograniczenia i utrudnienia, natomiast mało kto docenia zalety programu Natura 2000.

Poniżej przedstawimy przykłady dobrych praktyk, mające na celu pokazanie, że współistnienie przyrody i człowieka jest nie tylko możliwe, ale też obie strony mogą na tym skorzystać.

Godnym uwagi przykładem jest Program ochrony podkowca małego, realizowany od 1996 roku przez Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”, mający na celu zachowanie najcenniejszych stanowisk podkowca małego w Polsce. Program zakładał przeprowadzenie remontu lub wymianę pokrycia dachowego w obiektach stanowiących cenne stanowiska tego gatunku, jak również zamontowanie platform zabezpieczających strop budynków przed wpływem gromadzącego się guana oraz inne prace adaptacyjne niezbędne dla zachowania stanowisk. Dzięki podjętym działaniom skorzystały nie tylko nietoperze, ale również właściciele zabytkowych obiektów sakralnych objętych siecią Natura 2000 ze względu na występowanie w nich podkowca małego. Ochrona podkowca małego polega nie tylko na zapewnieniu nietoperzom bezpiecznych schronień, ale także stworzeniu odpowiednich szlaków komunikacyjnych poprzez sadzenie drzew i krzewów ułatwiających przelot z kolonii rozrodczych do żerowiska. Podkowiec ma bardzo krótki zasięg echolokacji, w związku z czym w celu uniknięcia zgubienia się na otwartej przestrzeni musi trzymać się elementów stałych w otoczeniu.

Z kolei projekt minimalizacji negatywnych skutków aktywności bobrów bez niszczenia tam pokazuje, że możliwym jest połączenie ochrony gatunków z rozwojem terenów objętych ochroną. Na terenie obszaru Natura 2000 Biedrusko, aktywny tryb życia bytujących tam bobrów zaczął zagrażać istnieniu nowopowstałego ośrodka edukacji. W celu minimalizacji negatywnych skutków, zastosowano innowacyjne rozwiązanie w postaci specjalnych rur przelewowych zamontowanych w precyzyjnie zbudowanych tamach, regulując w ten sposób poziom wody w rzece. Dzięki temu bobry w dalszym ciągu mogą budować tamy w sąsiedztwie starego młyna – siedziby Ośrodka Edukacji Leśnej Łysy Młyn – jednak nie zagrażając już budynkowi.

Dobrym przykładem na to jak wykorzystać potencjał obszaru Natura 2000 w promocji swojego regionu jest projekt Stowarzyszenia Na Rzecz Pamiętowa i Adamkowa „Ptasia Wioska”. To wyjątkowe miejsce położone w miejscowości Adamkowo w gminie Kęsowo, na skraju Borów Tucholskich jest świetnym przykładem na to, jak czerpiąc z tradycji ludowej i promując walory wsi, stworzyć atrakcję turystyczną, która umożliwia mieszkańcom pozyskanie dodatkowego dochodu z turystyki. Inicjatywa była realizowana na kilku płaszczyznach:
 • ścieżka ornitologiczna - wytyczona i oznakowana 2,5 kilometrowa edukacyjna ścieżka ornitologiczna,
• Aleja Wyczółkowskiego - aleja klonów, w celu zachowania naturalnego drzewostanu,
• Przydrożne Muzeum Ptaka - drewniane i kamienne rzeźby na otwartej przestrzeni,
• plenery malarskie i rzeźbiarskie dla dzieci i młodzieży.

Obszar Natura 2000 Ostoja Warmińska, będący ostoją bociana białego, jest wyjątkowo oryginalną atrakcją turystyczną. Tereny te potocznie zostały nazwane „bocianimi wioskami” ze względu na dużą ilość bocianich gniazd. Lokalni mieszkańcy wraz z Północno-Podlaskim Towarzystwem Ochrony Ptaków realizują projekt o nazwie "Bociania Wieś", który ma na celu wypracowanie skutecznych metod ochrony siedlisk i żerowisk bocianów. W ramach projektu poczyniono szereg zabiegów, które miały ułatwić osiedlenie się bocianów, wyremontowano dachy, stworzono solidne platformy w celu zabezpieczenia gniazd przed osuwaniem i spadaniem. Cały obszar „wiosek bocianich” obejmuje blisko 20 miejscowości tworzących Warmińsko – Mazurski Szlak Bociani.

Istotnym czynnikiem mającym wpływ na funkcjonowanie naturalnego ekosystemu jest wypas owiec, np. w Pieninach Małych, Ostoi Popradzkiej. Kulturalno-komercyjne wypasanie owiec przez baców na terenie Karpat jest zjawiskiem bardzo pożądanym na obszarach objętych ochroną. Pasące się na łąkach owce zgryzając trawę przyczyniają się do zachowania różnorodności florystycznej wypasanych terenów. Ponadto udeptując glebę ograniczają skutki erozji. W ten sposób zwierzęta nie dopuszczając do zarastania łąk, stają się również pomocne dla innych gatunków, np. polujących na otwartym terenie puchaczy.

Powyższe rozwiązania mają nieocenione znaczenie dla ochrony przyrody i są przykładem dobrych praktyk jakie stosuje się w różnych regionach Polski na terenach obszarów Natura 2000.

Źródło:
http://podkowiec.pronatura.org.pl/o-programie

http://www.aktywnawies.pl/ptasia-wioska,wt28,l1.html

http://www.ceo.org.pl/pl/natura/news/inicjatywy-lokalne-na-obszarach-natura-2000

Działania minimalizujące skutki aktywności bobrów PDF (RDOŚ Poznań)