Fakty i mity na temat Natury 2000 - najciekawsze pytania

Czy właściciel gruntu może nie wyrazić zgody na wejście w teren będący jego własnością i nie zgodzić się na pracę ekspertów?

Tak, pełnoprawny właściciel gruntu może się nie zgodzić na wejście na jego teren osobom trzecim i może nie wyrazić zgody na prace terenowe na jego gruncie (w tym na prace ekspertów). Przed wejściem na grunt prywatny można zażyczyć sobie tego, aby osoby prowadzące badania wcześniej zapytały o taką możliwość.

Chcę podjąć się realizacji działań ochronnych w obszarze Natura 2000, czy powinienem gdzieś zgłosić takie działanie?

Realizację działań ochronnych na obszarach Natura 2000 warto zgłosić do regionalnej dyrekcji ochrony środowiska, która nadzoruje dany obszar Natura 2000 w zasięgu danego województwa. Jest to o tyle istotne, że działania te mogą wpisywać się w planowane działania zapisane w PZO i są istotną informacją dla sprawującego nadzór nad Naturą 2000 i dla raportowania tych informacji do Komisji Europejskiej.

Jak najprościej wytłumaczyć stwierdzenie integralności i spójności?

Integralność obszaru to zespół czynników środowiskowych (biotycznych i abiotycznych) warunkujących trwałość siedliska lub gatunku w obszarze Natura 2000. Inaczej jest to zespół cech, czynników i procesów związanych z danym obszarem, które mogą mieć wpływ na cele jego ochrony. Są to m.in. powierzchnia obszaru, obecność istotnych gatunków i siedlisk przyrodniczych oraz stan ich zachowania i ochrony, obecność i dostępność istotnych elementów siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, np. żerowisk, schronień, tras wędrówek, warunki ekologiczne, w tym parametry fizyczne i chemiczne – np. stosunki wodne, wszelkie funkcjonalne połączenia i związki istniejące na danym obszarze i ich dynamika, wszelkie procesy zachodzące lub przewidywane na tym obszarze, stopień jednolitości (braku fragmentacji) siedlisk, obecność i natężenie czynników i oddziaływań szkodliwych (np. powodujących niepokojenie zwierząt).

Spójność sieci Natura 2000 - pojęcie to zdefiniowano jako kompletność zasobów przyrodniczych w sieci i zachowanie powiązań funkcjonalnych między poszczególnymi elementami sieci (czyli obszarami Natura 2000) na poziomie regionu biogeograficznego w danym kraju, gwarantujących utrzymanie we właściwym stanie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków. Spójność odnosi się do powiązań pomiędzy obszarami Natura 2000, a więc do korytarzy ekologicznych warunkujących ciągłość przestrzenną tego systemu. W ocenie spójności uwzględnia się: kryteria reprezentatywności i liczebności, występowanie względem zasięgu, fragmentację przestrzeni, ocenę właściwego stanu ochrony na podstawie krajowego monitoringu przyrodniczego.

Kto to będzie finansował zmiany jakie gminy muszą wprowadzić do mpzp i studiów po ustanowieniu PZO lub PO?

Finansowanie zmian, które będą musiały być wprowadzone do mpzp i studiów po ustanowieniu PZO, które wskazuje na konieczność wprowadzenia zmian, będzie tak jak dotychczas kosztem po stronie gminy, która opracowuje dany dokument planistyczny.

Czy  tworzona prognoza do mpzp, jeśli dotyczy mpzp, w granicach którego nie ma Obszaru Natura 200, ale w jego sąsiedztwie jest – musi zawierać także ocenę skutków realizacji mpzp na ten obszar? Mimo że w granicach mpzp nie ma obszaru Natura 2000?

Możliwość znaczącego negatywnego wpływu ustaleń dokumentu na obszar Natura 2000 jest przesłanką uniemożliwiającą przyjęcie takiego dokumentu. Wyjątkiem są przesłanki art. 6 DS (art. 34 ustawy oop). Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko dokumentów planistycznych  zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000 nie ogranicza się do zagospodarowania zaplanowanego w granicach obszaru Natura 2000, ale obejmuje także tereny poza granicami tego obszaru.
Za przykład może posłużyć:
Gmina opracowuje mpzp, w którego granicach nie występuje obszar Natura 2000. Ale
w samej gminie zlokalizowany jest OSO (obszar ptasi), który obejmuje m.in. noclegowiska, miejsca gniazdowania ptaków. Okazuje się, że ptaki wykorzystują też żerowiska poza granicami obszaru Natura 2000 – położone w granicach obszaru objętego mpzp.
Projekt takiego mpzp zakłada, realizację w miejscu żerowiskowym chronionych ptaków np. farmę wiatrową. W takiej sytuacji przeprowadzenie soo mpzp będzie konieczne z uwzględnieniem oceny wpływu ustaleń tego mpzp na obszar Natura 2000, który de facto położony jest poza granicami obszaru objętego mpzp.

Co jaki czas PZO i PO będą zmieniane i aktualizowane?

PZO obowiązuje przez 10 lat, natomiast Plany ochrony przez 20 lat. Jeśli w czasie obowiązywania tych dokumentów okaże się, że wynikną takie sytuacje, które wpłyną na konieczność dokonania zmian PZO/PO, wówczas dokonuje się tych zmian w miarę potrzeb na bieżąco. Natomiast po zakończeniu obowiązywania PZO/PO powinno się stworzyć nowy, zaktualizowany dokument.

Czy jeżeli jest jezioro, w którym występuje gatunek Lobelia dortmanna, to czy ten obszar powinien być włączony w Natura 2000. Jeśli tak, to gdzie należy zgłosić taki fakt?

Jednym z siedlisk przyrodniczych, dla których tworzy się obszary Natura 2000 zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 sierpnia 2012 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000, są: jeziora lobeliowe (3110). Gatunkiem charakterystycznym dla tego siedliska jest Lobelia dortmanna. Więcej informacji na temat tego siedliska można znaleźć m.in.: http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/metodyka_monitoringu_siedlisk_2011_3110.pdf

Czy ubytki oraz nierówności w drogach, ścieżkach oraz groblach na terenie objętym programem Natura 2000, biorąc pod uwagę, że jest to teren prywatny, mogą być uzupełniane, niwelowane dowolnym materiałem czy są jakieś materiały które nie mogą być użyte na terenie Natury? Chodzi głównie o gruz budowlany (bez materiałów zawierających azbest itp.).

W przypadku wykonywania uzupełnień i niwelacji ubytków np. na drogach w obszarach Natura 2000 nie ma specjalnych wytycznych, jakich materiałów powinno się używać na tych terenach. Jedynym sposobem na określenie warunków użycia konkretnego materiału, jeśli jest to wskazane, jest procedura oceny oddziaływania inwestycji na obszar Natura 2000, w której można zawrzeć zalecenia odnośnie użytych materiałów.

Czy stwierdzenie wpływu inwestycji na gatunki objęte ochroną może być podstawą odmowy wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach?

W procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach bada się wpływ inwestycji na gatunki chronione, natomiast negatywny wpływ na nie, nie może być podstawą do odmowy wydania tej decyzji. Jest to natomiast podstawa do braku wydania decyzji tzw. "derogacyjnej" na odstępstwo od zakazów stosowanych do gatunków chronionych (w przypadku braku spełnienia przesłanek ustawowych).

Z jakich źródeł finansowania można skorzystać aby uzyskać środki na opracowanie planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000?

Na opracowanie PZO można korzystać ze źródeł:
1. krajowych: wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
2. unijne: program LIFE, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Regionalne Programy Operacyjne.

Czy zapisy zawarte w planach zadań ochronnych muszą być obligatoryjnie wprowadzane do mpzp?

Tak, zapisy zawarte w PZO w części dotyczącej „Wskazań do zmian w istniejących dokumentach planistycznych, dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych, niezbędne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000” muszą być wprowadzone do zmienianych dokumentów, takich jak mpzp lub studium.

Gdzie powinienem się zgłosić, gdy chce skorzystać z programów rolnośrodowiskowych i jestem właścicielem działki w obszarze Natura 2000, na której występuje derkacz?

W celu zgłoszenia chęci uczestnictwa w programach rolno – środowiskowo – klimatycznych należy udać się do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa właściwej dla położenia działki. Na utrzymanie łąk z derkaczem możliwe jest uzyskanie dofinansowania w ramach nowego PROW 2014 – 2020 na takie działania jak: koszenie w odpowiednim czasie, usunięcie skoszonej biomasy, itp.

Jak wyglądają dopłaty do stawów rybnych na obszarach Natura 2000 w programie PO RYBY?

W ramach programu PO RYBY możliwe było uzyskanie dopłat do prowadzenia gospodarstw rybackich na obszarach Natura 2000, które było powiększone o 600 zł/ha dopłaty na tych terenach. Warunkiem koniecznym było złożenie wniosku do ARiRM i położenie stawów danego gospodarstwa rolnego przeznaczonego do chowu lub hodowli ryb lub innych organizmów wodnych na obszarze Natura 2000 w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody(Dz.U. z 2009r. Nr 151, poz. 1220, Nr 157, poz. 1241 i Nr 215, poz. 1664 oraz z 2010 r. Nr 76, poz. 489) lub obszarze objętym inna formą ochrony przyrody. Póki co zapisy nowego PO RYBY dla rybaków w tym temacie nie są ustanowione.

Jak zwykły obywatel może uczestniczyć w procesie opracowywania PZO?

Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, Art. 28 (…) 3: Sporządzający projekt planu zadań ochronnych, o którym mowa w ust. 1, umożliwi zainteresowanym osobom i podmiotom prowadzącym działalność w obrębie siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, udział w pracach związanych ze sporządzaniem tego projektu. Umożliwienie udziału społeczeństwu może się odbywać na różne sposoby, nie jest określone wprost w ustawie, jak to ma wyglądać, np. w postaci organizowanych spotkań ze społecznością. Dotychczas w Polsce było praktykowane podejście organizacji kilku spotkań w procesie sporządzania planów zadań ochronnych, w ramach których powstawały tzw. Zespoły Lokalnej Współpracy, gromadzące wszystkich zainteresowanych planem. Właśnie poprzez udział w tych spotkaniach i Zespołach Lokalnej Współpracy można uczestniczyć w tworzeniu PZO. Ponadto, opracowujący plan powinien zapewnić społeczeństwu możliwość zapoznania się z dokumentem, np. poprzez:
a) udostępnienie informacji na stronie Biuletynu Informacji Publicznej sprawującego
nadzór nad obszarem,
b) ogłoszenie informacji, w sposób zwyczajowo przyjęty, w siedzibie sprawującego
nadzór nad obszarem,
c) obwieszczenie w sposób zwyczajowo przyjęty, w miejscowościach leżących na
obszarze lub w jego sąsiedztwie,
d) ogłoszenie w prasie o odpowiednim zasięgu (lokalnej lub regionalnej, czytanej
przez osoby potencjalnie zainteresowane obszarem).

Czy plan ochrony dla rezerwatu przyrody położonego w granicach obszaru Natura 2000 musi zawierać zakres planu zadań dla obszaru Natura 2000?

Tak, plan ochrony dla rezerwatu musi zawierać zakres PZO lub planu ochrony dla obszaru Natura 2000 pokrywającego się z nim w całości lub części. Jest to zgodne z przepisami ustawy o ochronie przyrody, art. 20 ust. 5. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska opublikowała wytyczne na ten temat: http://www.gdos.gov.pl/files/artykuly/5072/Interpretacja_do_ustawy_o_ochronie_przyrody.pdf

Co to znaczy, że państwo członkowskie ponosi szczególną odpowiedzialność za siedliska i gatunki priorytetowe?

Zgodnie z Dyrektywą Siedliskową: typy siedlisk przyrodniczych o znaczeniu priorytetowym oznaczają typy siedlisk przyrodniczych zagrożonych zanikiem, które występują na terytorium określonym Unii Europejskiej i w odniesieniu do ochrony których Wspólnota ponosi szczególną odpowiedzialność z powodu wielkości ich naturalnego zasięgu. Typy siedlisk przyrodniczych o znaczeniu priorytetowym są w Załączniku I oznaczone gwiazdką*; Szczególne traktowanie siedlisk i gatunków priorytetowych ma m.in. przełożenie na zapisy ustawy o ochronie przyrody.

W art. 34 ust. 2 jest mowa, że:
„W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie, na realizację inwestycji znacząco negatywnie oddziałującej na obszar Natura 2000, może zostać udzielone wyłącznie w celu:
1) ochrony zdrowia i życia ludzi;
2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego;
3) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego;
4) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej”.
Ponadto, w przypadku realizacji działań ochronnych dla siedlisk i gatunków priorytetowych w ramach funduszu LIFE przyznawane są wyższe środki, niż dla pozostałych siedlisk i gatunków.

Czym różnią się działania obligatoryjne i fakultatywne zapisane w działaniach ochronnych w PZO?

Najlepiej zobrazować działania fakultatywne i obligatoryjne zapisane w PZO na przykładzie:

Rolnik posiadający grunty, na których występują np. łąki trzęślicowe korzystający z dopłat bezpośrednich musi dbać o zachowanie siedliska w taki sposób, jak zapisano to w działaniach obligatoryjnych w PZO, tj. poprzez zabezpieczenie siedliska przed zaoraniem, zalesianiem czy przekształceniem na działkę budowlaną oraz ekstensywne użytkowanie kośne trwałych użytków zielonych. Nie określono tu jakichkolwiek szczegółowych wymogów utrzymywania siedliska, które ograniczałyby działalność związaną z koszeniem łąk. Za działanie obligatoryjne rolnik nie otrzymuje dodatkowych dopłat.

Natomiast, jeśli rolnik chce korzystać z programów rolnośrodowiskowych wtedy musi zrealizować zapisy PZO w części dotyczącej działań fakultatywnych, tj. nie wypasać i nie nawozić, kosić co roku w terminie od 15 września do 30 października; należy pozostawić 50% powierzchni co roku, przy czym powinien to być inny fragment co roku; dopuszczenie koszenia całej powierzchni raz na 2 lata; wysokość koszenia 5-15 cm; technika koszenia: w sposób nieniszczący struktury roślinności i gleby; należy usunąć ściętą biomasę w terminie nie dłuższym niż 2 tygodnie (z wyjątkiem uzasadnionych przypadków) po pokosie. Wówczas, za taką działalność jest przyznawana specjalna, wyższa płatność rolnośrodowiskowa, która ma rekompensować brak dochodów związany z rezygnacją z pierwszego pokosu.

Czym ocena oddziaływania na środowisko dla obszarów Natura 2000 różni się od "standardowej"?

W ramach oceny oddziaływania na środowisko, którą przeprowadza się dla I i II grupy przedsięwzięć dokonuje się oceny wpływu inwestycji na szeroko pojęte środowisko, w tym:
- środowisko i warunki życia, zdrowia ludzi,
- dobra materialne,
- zabytki,
- dostępność do złóż kopalin,
- obszary Natura 2000.
Natomiast w ocenie "naturowej" = habitatowej dla tzw. III grupy dokonuje się oceny oddziaływania inwestycji tylko na przedmioty ochrony obszaru (tj. z oceną A, B lub C), na integralność obszaru oraz na spójność sieci Natura 2000. Ponadto procedury administracyjne obu ocen nieznacznie różnią się od siebie.

Kto wydaje zezwolenie lub opiniuje wniosek na uzyskanie zezwolenia usunięcia drzew z obszaru Natura 2000, o jakie zwraca się osoba fizyczna?

Decyzję w sprawie usunięcia drzew i krzewów z obszaru Natura 2000 wydają organy, o których mowa w art. 83 ustawy o ochronie przyrody, a więc co do zasady wójt, burmistrz, prezydent na wniosek posiadacza nieruchomości (za zgodą właściciela tej nieruchomości) na której rośnie dane drzewo lub krzewy. W przypadku zaś, kiedy drzewo (lub krzew) rośnie na nieruchomości, która jednocześnie jest wpisana do rejestru zabytków, decyzję wydaje wojewódzki konserwator zabytków. Wszystkie pozostałe przepisy zawarte w art. 83 i następnych ustawy o ochronie przyrody, mają zastosowanie także do podejmowania decyzji o usunięciu drzew lub krzewów na obszarze Natura 2000. Jednakże zgodnie z art. 96 ust. 1 - 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko przed wydaniem decyzji zezwalającej na usunięcie drzew lub krzewów właściwy organ ma obowiązek rozważyć, czy to przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. W przypadku kiedy organ wydający decyzję zezwalającą na usunięcie drzew lub krzewów uzna, że wycinka ta może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, wydaje postanowienie w sprawie nałożenia obowiązku przedłożenia regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska: wniosku o wydanie decyzji, karty informacyjnej przedsięwzięcia, poświadczonej przez właściwy organ kopii mapy ewidencyjnej obejmującej przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie oraz obejmującej obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie, wypisu i wyrysu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w celu określenia przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska – czy istnieje obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000. Po otrzymaniu dokumentów regionalny dyrektor ochrony środowiska stwierdza w drodze postanowienia: obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 (otwierając tym samym tę procedurę), albo brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 (umożliwiając tym samym wydanie zezwolenia na wycinkę drzew lub krzewów) w przypadku stwierdzenia, że przedsięwzięcie nie będzie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000.

Powyższa procedura oceny może mieć także zastosowanie w sytuacjach, kiedy wycinka drzew lub krzewów nie następuje bezpośrednio na terenie obszaru Natura 2000, ale w jego bezpośrednim sąsiedztwie.

Jak właściwie wygląda kwestia swobody w zakresie koszenia łąk (trawy) na terenie obszaru Natura 2000?

Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody co do zasady zabrania się (z zastrzeżeniem art. 34 ustawy), podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. Wskazany powyżej zakaz dotyczy również terenów przyległych do obszaru Natura 2000, o ile dane działanie może właśnie takie właśnie skutki spowodować. Zgodnie z art. 127 ust. 1 lit. e) kto umyślnie narusza zakazy obowiązujące w obszarach Natura 2000 podlega karze aresztu albo grzywny, a w przypadku tego przepisu chodzi przede wszystkim o zakazy określone w art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody.
Koszenie łąk na obszarze Natura 2000 jest co do zasady dozwolone, ale konieczne jest w pewnych przypadkach spełnienie pewnych warunków, które nie pozwalają na dowolne wykonywanie takich działań, zwłaszcza w większym zakresie. Przede wszystkim konieczne jest zbadanie, dla ochrony jakiego gatunku roślin lub zwierząt lub siedliska przyrodniczego został ustanowiony obszar Natura 2000 oraz tego, czy na tym konkretnym obszarze takie siedlisko występuje (pozyskując stosowne informacje od podmiotu zarządzającego obszarem Natura 2000 np.: regionalnego dyrektora ochrony środowiska).

Wskazana powyżej kwestia może mieć dość istotne znaczenie, przykładowo na specjalnym obszarze ochrony siedlisk sieci Natura 2000 "Łąki Nowohuckie" (kod obszaru: PLH 120069) nadrzędnym celem utworzenia obszaru jest ochrona zbiorowisk roślinnych związanych z roślinami żywicielskimi motyli (czerwończyka fioletka i modraszka telejusa), a więc rdestu wężownika i krwiściągu lekarskiego.

Kto zarządza obszarem Natura 2000 na terenie parku narodowego?

Na terenie obszaru Natura 2000 w granicach pokrywających się z parkiem narodowym - zarządzającym Naturą 2000 jest dyrektor parku narodowego. Natomiast poza granicami parku narodowego obszarami Natura 2000 zarządza regionalny dyrektor ochrony środowiska lub dyrektor urzędu morskiego.

Co oznacza symbol * stawiany przy nazwie siedliska lub gatunku?

Symbol * stosowany w Dyrektywie Siedliskowej oznacza gatunki roślin i zwierząt (oprócz ptaków) oraz siedliska przyrodnicze uznane za priorytetowe w Unii Europejskiej, tzn. takie za które kraje członkowskie ponoszą szczególną odpowiedzialność w zakresie ich ochrony.
Gatunki i siedliska priorytetowe są szczególnie traktowane w procedurze oceny oddziaływania
na obszar Natura 2000. W przypadku, gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych (zgodnie z załącznikiem I dyrektywy siedliskowej),  zezwolenie na realizację inwestycji znacząco negatywnie oddziałującej na obszar Natura 2000 może zostać udzielone wyłącznie w celu: ochrony zdrowia i życia ludzi, zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego, uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego, lub wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej. Również dofinansowanie działań udzielane przez KE w ramach programu Life jest wyższe dla gatunków i siedlisk priorytetowych.

Czy można modyfikować granice obszarów Natura 2000?

Jest możliwa modyfikacja granic obszaru Natura 2000. Istniejący już obszar może zostać powiększony w wyniku np.: kompensacji przyrodniczej lub postępu wiedzy naukowej. Możliwe jest również wyłączenie określonego terenu z obszaru Natura 2000, ale tylko pod warunkiem, że teren ten znalazł się w obszarze w wyniku błędu, tzn.:
-nie miał określonych walorów w dniu 1 maja 2004 r.
-nie uzyskał takich walorów później,
-nie jest niezbędny dla skutecznej ochrony całego obszaru.
 Zmiany wymagają powiadomienia i zgody Komisji Europejskiej.

Co oznaczają symbole FV, U1, U2 stosowane przy określaniu stanu zachowania siedlisk i gatunków?

Oznaczenia:
FV (stan właściwy),
U1 (stan niezadawalający),
U2 (stan zły),
– są to symbole oceny parametrów stanu ochrony siedliska przyrodniczego lub gatunku wynikające z Rozporządzenie Ministra Środowiska z 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. Nr 34, poz. 186 z późn. zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000.

Gdzie można znaleźć raport OOŚ dotyczący danej inwestycji?

Konsultacje społeczne polegają na możliwości składania, przez szeroko rozumiane społeczeństwo, czyli każdego zainteresowanego realizacją danego przedsięwzięcia, uwag i wniosków do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz do raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko - wyłożonych do wglądu na okres 21 dni. Wszystkie szczegóły dotyczące tych konsultacji powinny być podane do publicznej wiadomości w sposób przyjęty w danym organie, w szczególności za pośrednictwem strony internetowej tego organu. Ustawa Poś określa ww. termin 21 dni jako termin zawity wyraźnie wskazując, iż wszystkie uwagi i wnioski wniesione przez społeczeństwo po upływie tego terminu, nie są po prostu przez organ rozpatrywane. Raporty dla poszczególnych inwestycji będą dostępne u Organu wydającego decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach. Na podstawie ustawy OOŚ można złożyć wniosek do danego organu, który ma obowiązek udostępnić taki raport.

Jaką obecnie powierzchnię naszego kraju zajmują obszary Natura 2000?

Obecnie w Polsce znajdują się 983 obszary ochrony, w tym 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) i 845 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO). Granice kilku OSO i SOO w całości się pokrywają. Sieć Natura 2000 obejmuje 19,6% powierzchni kraju – ponad 68 000 km².

Czy na obszarach Natura 2000 możliwe jest stawianie farm wiatrowych?

Generalnie na obszarach Natura 2000 nie ma listy zakazów. Obowiązuje jedna fundamentalna zasada: niepodejmowania działań mogących znacząco negatywnie oddziaływać na gatunki i siedliska, dla których ochrony obszar Natura 2000 został wyznaczony. Jeśli budowa farmy wiatrowej została zakwalifikowana jako inwestycja z tzw. II grupy, to przed zgodą na jej realizację będzie musiała uzyskać decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, a jeśli farma zlokalizowana ma być na formach ochrony przyrody to prawdopodobnie będzie konieczne przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko wraz z sporządzeniem raportu oddziaływania tej inwestycji na środowisko, a w tym na obszar Natura 2000. Jeśli natomiast, jest to mniejsza inwestycja, i jej parametry nie pozwoliły zakwalifikować jej do procedury oceny oddziaływania na środowisko, ale jej położenie planowane jest na obszarze Natura 2000, to powinna podlegać ocenie oddziaływania na dany obszar Natura 2000, tym bardziej jeśli jest to obszar tzw. ptasi – czyli chroniący gatunki ptaków oraz ich siedliska, lub jeśli jest to obszar tzw. siedliskowy, ale chroni np. nietoperze, albo jeśli realizacja inwestycji może np. niszczyć chronione w ramach tego obszaru siedliska. Inwestycja taka musi być też oceniona pod kątem wpływu na integralność obszaru oraz spójność całej sieci Natura 2000 – czyli, czy nie wpływa na połączenia ekologiczne między obszarami i czy nie zaburzy funkcjonowania danego obszaru. Każda inwestycja musi być poddana indywidualnej ocenie. Dopiero przeprowadzenie rzetelnej oceny oddziaływania inwestycji na dany/e obszar/obszary Natura 2000 da odpowiedź czy inwestycja może być realizowana czy nie. Jeśli z oceny oddziaływania na naturę wyjedzie, że inwestycja znacząco negatywnie na obszar oddziałuje, to nie będzie ona mogła być realizowana, chyba że jest to inwestycja nadrzędnego interesu publicznego, nie ma alternatyw dla tej inwestycji i zastosowana zostanie odpowiednia kompensacja.

Gdzie można znaleźć najbardziej aktualne informacje o obszarach Natura 2000?

Najbardziej aktualne informacje dotyczące Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000
można znaleźć na oficjalnych stronach administracji publicznej czy to krajowej czy Unijnej:
- http://www.gdos.gov.pl/
- http://natura2000.gdos.gov.pl/datafiles
- http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/
- http://natura2000.eea.europa.eu/#
- http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/index_en.htm

Jaka jest różnica pomiędzy celami ochrony przyrody a przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000?

Cele ochrony obszaru, to określenie tego, co chcemy w obszarze osiągnąć. Sprowadza się do celów ochrony przedmiotów ochrony, tj. odtworzenia lub utrzymania możliwie wysokiego stanu ich ochrony. Np. osiągnięcie stanu FV (właściwego) w sytuacji, gdy stan zachowania przedmiotu ochrony jest oceniany na U1 lub U2. Oczywiście cele określa się na możliwie wysokim poziomie, który możemy osiągnąć. Jednak może zajść taka sytuacja, że zdajemy sobie sprawę, że nie ma uwarunkowań, które pozwolą nam na podwyższenie stanu ochrony, więc celem będzie zachowanie obecnego stanu np. U1, ale jednocześnie nie pogorszenie go do U2. Stąd wynika, że cele nie będą w każdym obszarze takie same. Przedmioty ochrony w danym obszarze to gatunki i ich siedliska oraz same siedliska przyrodnicze.
 
Czy to prawda, że Natura 2000 została nam narzucona bez naszej wiedzy i woli?

Sieć obszarów Natura 2000 jest wdrażana we wszystkich 28 krajach Unii Europejskiej, co umożliwia współdziałanie państw w zakresie ochrony najbardziej zagrożonych i rzadkich gatunków i siedlisk niezależnie od granic państwowych. Jej wyznaczenie jest obowiązkiem każdego państwa członkowskiego. Jej głównym celem jest zachowanie:

-  Typów siedlisk przyrodniczych
-  Gatunków zwierząt
-  Gatunków roślin

uważanych za cenne = znaczące dla przyrody UE zagrożonych wyginięciem w skali Europy. W momencie tworzenia obszarów Natura 2000 jedynymi przesłankami jakie brane są pod uwagę są przesłanki czysto merytoryczne. Na tym etapie nie bierze się pod uwagę czynników społeczno-gospodarczych. Dopiero na etapie wdrażania sieci Natura 2000  uwarunkowania społeczne i gospodarcze winny być dogłębnie analizowane i uwzględniane w zapisach planów zarządzania poszczególnych obszarów (opracowywanych Planach Ochrony czy Planach Zadań Ochronnych). Więcej informacji na temat tworzenia sieci Natura 2000 można znaleźć m.in. na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska: http://natura2000.gdos.gov.pl/strona/historia-powstania

Czy na obszarach Natura 2000 dozwolone jest urządzanie polowań?

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody na obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalność łowiecka i rybacka, jeżeli nie zagrażają one zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin lub zwierząt, ani nie wpływają w sposób istotny negatywnie na gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, przy czym działalność łowiecka na obszarach Natura 2000 wchodzących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolona wyłącznie w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowiązujących na tych obszarach. Przepis ten dopuszcza więc dosłownie prowadzenie działalności łowieckiej na obszarach Natura 2000 z wyłączeniem wskazanych w przepisach sytuacji. Ograniczenia mogą także wynikać z planów ochrony obszarów, znajdujących się na terenie obszaru Natura 2000 ostoi ptaków lub innych gatunków chronionych, o ile polowanie powodowałoby ich płoszenie lub niepokojenie. „Dyrektywa tzw. „Ptasia” w pełni uznaje zasadność polowania na dzikie ptaki jako formy zrównoważonego wykorzystywania. Polowanie jest aktywnością, która przynosi znaczące korzyści społeczne, kulturowe, gospodarcze i środowiskowe w różnych regionach Unii Europejskiej. Jest ono ograniczone do niektórych gatunków wymienionych w dyrektywie, która podaje również szereg zasad ekologicznych i wymogów prawnych dotyczących tej aktywności, które mają być wprowadzone do prawodawstwa państw członkowskich. Stanowi to ramy dla gospodarki łowieckiej. Wytyczne dotyczące polowania na podstawie dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego ptactwa”:

http://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/wildbirds/hunting/docs/hunting_guide_pl.pdf ).

Jakie znaczenie ma treść tzw. Standardowych Formularzy Danych (SDF) opracowanych dla konkretnych obszarów Natura 2000?

Standardowy Formularz Danych (Standard Data Form - SDF) pełni rolę dokumentacji o danych obszarze Natura 2000. Zawiera najważniejsze informacje o położeniu i powierzchni obszaru, występujących typach siedlisk przyrodniczych i gatunkach „naturowych", ich liczebności lub reprezentatywności w skali kraju oraz wartości przyrodniczej i zagrożeniach.
Powinien być aktualizowany w oparciu o najlepsze dostępne informacje na temat każdego obszaru w sieci. Aktualne SFD dostępne są na stronie: natura2000.gdos.gov.pl.
SDF i granice obszarów będą aktualizowane w miarę postępu wiedzy o występowaniu zasobów przyrodniczych w obszarze Natura 2000 (inwentaryzacja, monitoring przyrodniczy), zgodnie z procedurą określoną przez Komisję Europejską. Czytając SDF, kluczowa jest ocena ogólna dla gatunku czy siedliska. Wartościuje ona obszar pod kątem jego znaczenia dla ochrony danego siedliska czy gatunku w kraju. Poszczególne litery oznaczają, że ocena ogólna jest:

A: doskonała,
B: dobra,
C: znacząca,
D: nieznacząca.

Dodatkowo w SDF znajdziemy informacje o:

Reprezentatywności: czyli informację o tym na ile typowo wykształcone jest np. dane siedlisko przyrodnicze (również ocena A,B,C,D).

Powierzchni względnej: udział powierzchni pokrytej typem siedliska przyrodniczego w obszarze w stosunku do całkowitej powierzchni pokrytej przez ten typ siedliska w obrębie kraju: A: 100% ≥ p ≥ 15 %, B: 15% ≥ p >2%, C: 2%≥ p >0%.

Stanie zachowania: stopień zachowania struktury i funkcji siedliska przyrodniczego oraz możliwości jego odtworzenia (również ocena A,B,C,D).
 
Jakie znaczenie w procesie wyznaczania obszarów specjalnej ochrony ptaków mają ważne ostoje ptaków o znaczeniu europejskim(Important Bird Areas in Europe - IBA), które wytypowała organizacja BirdLife International?

BirdLife International to międzynarodowa federacja organizacji zajmujących się ochroną ptaków z różnych krajów, której celem jest ochrona ptaków oraz ich siedlisk. Polskim partnerem BirdLife International jest Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, organizacja, która opracowywała w oparciu o dane naukowe publikacje zawierające oznaczenie ostoi ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce, w oparciu o kryteria naukowe wypracowane przez BirdLife. Katalog obszarów, które BirdLife International wytypował i nadał rangę ważnych ostoi ptaków o znaczeniu europejskim (Important Bird Areas in Europe - w skrócie IBA) powinien służyć wyznaczaniu obszarów ptasich Natura 2000. Potwierdzają to zresztą orzeczenia ETS w sprawach: C-355/90, Komisja Europejska przeciwko Hiszpanii, C-3/96 Komisja Europejska przeciwko Holandii, C-374/98 BassesCorbieres, C 378/01 Komisja Europejska przeciw Włochom C 235/04. Wynika z nich, że krajowe listy ważnych ostoi ptaków mogą być traktowane przez Komisję Europejską jako materiał referencyjny do wyznaczania obszarów ptasich Natura 2000, zwłaszcza, kiedy państwa członkowskie nie wywiązały się ze swych obowiązków w tym zakresie i brak jest innych aktualnych danych.

Jaki procent siedliska gatunku naturowego musi zostać zniszczony, aby można było mówić o znaczącym negatywnym wpływie na dany obszar Natura  2000?

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, w art. 3 ust. 1 pkt 17 definiuje: Znaczące negatywne oddziaływanie na obszar Natura 2000 – rozumie się przez to oddziaływanie na cele ochrony obszaru Natura 2000,
w tym w szczególności działania mogące:

a) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000,
b) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000,
c) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.
 
Definicja znaczącego negatywnego oddziaływania jest bardzo szeroka i zależy od indywidualnego przypadku. Za takie oddziaływania można uznać:
-  działania powodujące długotrwały spadek liczebności populacji,
-  działania powodujące zmniejszenie zasięgu występowania gatunku,
-  działania powodujące zmniejszenie powierzchni siedliska,
-  działania zmieniające strukturę zbiorowiska (skład gatunku),
-  działania powodujące bezpośrednie lub pośrednie zmiany fizycznej jakości środowiska (np. warunków hydrologicznych lub siedliska przyrodniczego wewnątrz obszaru),
-  działania powodujące zmiany w spójności sieci (np. tworzenie bariery ekologicznej pomiędzy obszarami, siedliskami).
 
Definicja ta nie tworzy jednak ścisłych kryteriów dla określenia, czy wpływ danego planu lub projektu na obszar Natura 2000 jest „znaczący” czy „nieznaczący”. Rozstrzygnięcie tego jest jednym z podstawowych zadań organu administracji w procedurze ocenowej. Nie ma również przyjętych założeń co do procentu zniszczenia danego siedliska czy gatunku, które można uznać za znaczące. Każdy przypadek zniszczeń jest indywidualny i wymaga osobnej oceny. „Znaczący wpływ” należy oceniać zawsze z punktu widzenia konkretnego, rozpatrywanego obszaru Natura 2000 i jego „założeń ochrony” (tj. celów ochrony: gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla których wyznaczono obszar). Znaczenie wpływu musi być oceniane w kontekście specyficznych cech i warunków środowiska obszaru Natura 2000, którego plan lub projekt dotyczy, biorąc pod uwagę przedmioty i cele ochrony tego obszaru.

Czy można wybudować dom na działce objętej N2000?

Co do zasady realizacja inwestycji na obszarach Natura 2000 nie jest zabroniona (brak ustawowych zakazów), jednak obowiązuje jedna podstawowa zasada, że dane działanie nie może powodować znaczącego negatywnego oddziaływania na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności:
 
1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub
2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 lub
3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania  z innymi obszarami.
Budowa domu będzie najczęściej zaliczana do III grupy przedsięwzięć, tj. inwestycji mogących oddziaływać na obszar Natura 2000. Wtedy to procedura uzyskiwania pozwolenia na budowę na obszarze Natura 2000 wygląda następująco:
1) organ właściwy (tu starosta) do wydania decyzji wymaganej do realizacji przedsięwzięcia innego niż mogące znacząco oddziaływać na środowisko, które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000,
2) jeżeli organ uzna, że przedsięwzięcie może oddziaływać na obszar Natura 2000 wydaje postanowienie w sprawie nałożenia obowiązku przedstawienia właściwemu miejscowo regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska: wniosku o wydanie decyzji, karty informacyjnej przedsięwzięcia, poświadczonej przez właściwy organ mapy ewidencyjnej obejmującej teren, na którym realizowane będzie przedsięwzięcie oraz obszar, na który będzie oddziaływać,
3) w przypadku, gdy regionalny dyrektor ochrony środowiska stwierdza, że przedsięwzięcie nie będzie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, to w drodze postanowienia stwierdza brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000, a jeśli przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, to w drodze postanowienia ustala obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, nakładając obowiązek przedłożenia raportu o oddziaływaniu na środowisko,
4) regionalny dyrektor ochrony środowiska przekazuje organowi raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 i występuje o zapewnienie udziału społeczeństwa przez ten organ,
5) organ przekazuje regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska zgłoszone przez społeczeństwo wnioski i uwagi oraz protokół z rozprawy administracyjnej,
6) regionalny dyrektor ochrony środowiska rozpatruje wnioski i uwagi i przeprowadza ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 i odmawia uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia, jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar, a nie zachodzą przesłanki określone w art. 34 ustawy o ochronie przyrody, albo wydaje postanowienie w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia, jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie nie będzie znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar (albo przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar, ale jednocześnie zachodzą przesłanki określone
w art. 34 ustawy o ochronie przyrody),
7) w zależności od powyższego właściwy organ albo odmawia wydania decyzji, albo wydaje decyzję, uwzględniając warunki realizacji przedsięwzięcia określone w postanowieniu (np. kompensacji przyrodniczej).
 
Jakie znaczenie ma ustanowienie dla obszaru Natura 2000 planu zadań ochronnych?

Jednym z narzędzi planowania środków i działań ochronnych na terenie obszarów Natura 2000 przewidzianych w ustawie o ochronie przyrody jest przygotowanie planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000.
Taki plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 zawierać powinien między innymi:

- opis granic obszaru i mapę obszaru Natura 2000,
- identyfikację istniejących i potencjalnych zagrożeń,
- cele działań ochronnych,
- określenie działań ochronnych, a w szczególności: ochrony czynnej, monitoringu stanu przedmiotów ochrony,
- monitoringu realizacji celów działań ochronnych,
- uzupełnienia stanu wiedzy o przedmiotach ochrony i uwarunkowaniach ich ochrony,
- wskazania do zmian w dokumentach planowania przestrzennego,- wskazanie terminu sporządzenia, w razie potrzeby, planu ochrony dla części lub całości obszaru.

Procedura tworzenia planu zadań ochronnych jest następująca:

1) organ sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 sporządza projekt planu zadań ochronnych na okres 10 lat (pierwszy projekt sporządza się w terminie 6 lat od dnia zatwierdzenia obszaru przez Komisję Europejską jako obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty lub od dnia wyznaczenia obszaru specjalnej ochrony ptaków), przy czym dla proponowanego obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty, znajdującego się na liście Ministra Środowiska sprawujący nadzór może sporządzić projekt planu zadań ochronnych na okres 10 lat,

2) organ sporządzający projekt planu zadań ochronnych ma obowiązek umożliwić zainteresowanym osobom i podmiotom prowadzącym działalność w obrębie siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, udział w pracach związanych ze sporządzaniem tego projektu,

3) organ sporządzający projekt planu zadań ochronnych ma obowiązek zapewnić udział społeczeństwa, na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia 3 października 2008 r.
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko w tym postępowaniu,

4) plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia regionalny dyrektor ochrony środowiska (ewentualnie wspólnie z innym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, jeśli obszar Natura 2000 położony jest na terenie więcej niż jednego województwa).

Szczegółową procedurę ustanowienia planu zadań ochronnych zawiera rozporządzenie Ministra  Środowiska z dnia 17 lutego 2010 roku w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000. Ustanowiony plan zadań ochronnych może zostać zmieniony jeśli wynika to z konieczności zabezpieczenia przedmiotu ochrony obszaru Natura 2000, a procedura zmiany planu jest analogiczna do procedury jego ustanowienia.
W przypadku ustanowienia planu ochrony obszaru Natura 2000 co do zasady traci moc zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska o ustanowieniu planu zadań ochronnych dla tego obszaru.

Planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 lub jego części nie sporządza się w niektórych przypadkach wymienionych w art. 28 ustawy o ochronie przyrody, przykładowo, jeśli ustanowiono tam plan ochrony (czy to dla obszaru Natura 2000, czy dla parku narodowego, rezerwatu przyrody lub parku krajobrazowego zawierających zakres PZO dla obszaru Natura 2000). Zarządzenie regionalnego dyrektora ochrony środowiska ustanawiające plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 lub jego części jest aktem prawa miejscowego, a więc źródłem prawa powszechnie obowiązującego według Konstytucji RP. W przypadku, kiedy działania na obszarze Natura 2000 zostały podjęte niezgodnie z ustaleniami planu zadań ochronnych, regionalny dyrektor ochrony środowiska (ewentualnie dyrektor urzędu morskiego na obszarach morskich) nakaże ich natychmiastowe wstrzymanie i podjęcie w wyznaczonym terminie niezbędnych czynności w celu przywrócenia poprzedniego stanu danego obszaru, jego części lub chronionych na nim gatunków (art. 37 ustawy o ochronie przyrody). Ustanowienie planu zadań ochronnych dla danego obszaru Natura 2000 powoduje szerokiego rodzaju konsekwencje, przede wszystkim łatwiej można zweryfikować kwestię wywierania negatywnego wpływu na obszar przez dane przedsięwzięcie, dokonać oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 i strategicznej oceny oddziaływania innych planów. Dodatkowo w przypadku uchwalenia planu zadań ochronnych możliwe jest skorzystanie z przepisu art. 37 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody, a w zakresie dopłat dla rolników pozwala na zweryfikowanie ich działalności pod kątem zasady wzajemnej zgodności.

Jakie są powiązania między Ramową Dyrektywą Wodną, a dyrektywami: ptasią i siedliskową?

Celem dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 roku ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (ramowej dyrektywy wodnej) jest ustanowienie ram dla ochrony wszystkich wód powierzchniowych i podziemnych (osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód lub jego utrzymania) do 2015 roku. Ta dyrektywa, jak i dyrektywy ptasia i siedliskowa mają na celu utrzymanie lub odtworzenie poprawnego funkcjonowania ekosystemów wodnych. Ramowa Dyrektywa Wodna zawiera klauzule derogacyjne, pozwalające np.: po spełnieniu określonych przesłanek na osiągnięcie we wskazanym powyżej terminie. Wyjątki te w żadnym jednak wypadku nie dotyczą celów środowiskowych ustalonych dla obszarów chronionych, w tym obszarów Natura 2000 w dyrektywie ptasiej i siedliskowej – państwa członkowskie mają bezwzględny obowiązek osiągnąć pełną zgodność z tymi przepisami. Cele dyrektyw ptasiej i siedliskowej oraz cele Ramowej Dyrektywy Wodnej mają  jednoczesne zastosowanie do "obszarów Natura 2000 zależnych od wody". Na podstawie Ramowej Dyrektywy Wodnej państwa członkowskie mają obowiązek utworzenia rejestru obszarów chronionych leżących w obszarze dorzecza, wymagających szczególnej ochrony prawodawstwa wspólnotowego w celu ochrony znajdujących się tam wód powierzchniowych i podziemnych oraz dla zachowania siedlisk i gatunków bezpośrednio uzależnionych od wody. Taki rejestr (rejestry) mają być uaktualniane i zawierać wszystkie części wód oraz wszystkie obszary chronione objęte załącznikiem IV do dyrektywy, w tym obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, gdzie utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie, w tym właściwe miejsca w ramach programu Natura 2000, wyznaczone na mocy dyrektywy 92/43/EWG oraz dyrektywy 79/409/EWG.

Czy zostały określone zagrożenia dla poszczególnych gatunków naturowych?

Dla poszczególnych gatunków i siedlisk przyrodniczych chronionych w ramach sieci Natura 2000 określono ogólne zagrożenia wynikające z ich biologii, które zawarto w opracowaniach Ministerstwa Środowiska pt. " Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny". Podręczniki zawierają informacje na temat biologii, wymagań środowiskowych, przyczyn zagrożenia siedlisk i gatunków chronionych siecią Natura 2000, a także sposobu ich ochrony. Podręczniki oprócz wiedzy specjalistycznej, zawierają także podstawową wiedzę o sieci Natura 2000 w Polsce oraz zasadach i pracach związanych z jej powstaniem. Podręczniki podzielono na następujące tomy:

Tom 1. Siedliska morskie i przybrzeżne, nadmorskie i śródlądowe solniska i wydmy
Tom 2. Wody słodkie i torfowiska
Tom 3. Murawy, łąki, ziołorośla, wrzosowiska, zarośla
Tom 4. Ściany, piargi, rumowiska skalne i jaskinie
Tom 5. Lasy i bory
Tom 6. Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków)
Tom 7. Ptaki (Część I)
Tom 8. Ptaki (Część II)
Tom 9. Gatunki roślin

Dostęp do treści podręczników znajduje się na stronie:

http://natura2000.gdos.gov.pl/strona/nowy-element-3

Ponadto, dla poszczególnych siedlisk i gatunków w obszarach Natura 2000 określane są szczegółowe zagrożenia w opracowanych planach zadań ochronnych, do których dostęp jest możliwy poprzez strony internetowe regionalnych dyrekcji ochrony środowiska lub dzienniki urzędowe województw. Ciekawe spostrzeżenia  na ten temat zawiera publikacja: „Powiązania między Ramową Dyrektywą Wodną a Dyrektywami: Ptasią i Siedliskową”, KE, grudzień 2011r.), dostępna pod adresem:

http://www.gdos.gov.pl/files/News_zal/2013/Natura-2000-a-RDW-KZGW-GDOS.pdf

Czym różni się Natura 2000 od parku narodowego/krajobrazowego?

W obszarach Natura 2000 w przeciwieństwie do parków narodowych i krajobrazowych nie obowiązuje katalog zakazów wynikających z ustawy o ochronie przyrody i odpowiednich rozporządzeń. Jedyną zasadą na obszarach Natura 2000 jest zasada mówiąca, że nie mogą być podejmowane przedsięwzięcia, które osobno lub w połączeniu z innymi działaniami znacząco negatywnie oddziałują na cele jego ochrony określone w art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody. Nie jest to bowiem obszar specjalny o charakterze ekologicznym, w obrębie którego obowiązuje specjalny reżim prawny taki jak dla parku narodowego czy też rezerwatu przyrody. Oceny oddziaływania danej inwestycji, planu dokonuje się indywidualnie w odniesieniu do konkretnej inwestycji w konkretnym obszarze Natura 2000.

Jakie są chronione gatunki w obszarze Natura 2000 Pustynia Błędowska?

Cztery typy siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej występują na obszarze Natura 2000 Pustynia Błędowska, z czego dwa są przedmiotami ochrony i są związane są z podłożem piaszczystym. Są to:

• 2330 – wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi
• 6120 – ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe Koelerion glaucae.

Dwa pozostałe siedliska, to zbiorowiska leśne, występujące tu marginalnie, na znikomo małej powierzchni i nie w pełni wykształcone. Są to:

• 91E0 – lasy łęgowe i zarośla wierzbowe
• 91D0 – lasy i bory bagienne

Jak wygląda procedura uzyskiwania decyzji - zezwolenia na usunięcie (wycinkę) drzew i krzewów z terenu położonego na obszarze Natura 2000?

Postępowanie w sprawie wydania decyzji w sprawie usunięcia drzew i krzewów z obszaru Natura 2000 wydają organy, o których mowa w art. 83 ustawy o ochronie przyrody, a więc co do zasady wójt, burmistrz, prezydent na wniosek posiadacza nieruchomości (za zgodą właściciela tej nieruchomości) na której rośnie dane drzewo lub krzewy. W przypadku zaś, kiedy drzewo (lub krzew) rośnie na nieruchomości, która jednocześnie jest wpisana do rejestru zabytków, decyzję wydaje wojewódzki konserwator zabytków. Wszystkie pozostałe przepisy zawarte w art. 83 i następnych ustawy o ochronie przyrody, mają zastosowanie także do podejmowania decyzji o usunięciu drzew lub krzewów na obszarze Natura 2000. Jednakże zgodnie z art. 96 ust. 1 - 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko przed wydaniem decyzji zezwalającej na usunięcie drzew lub krzewów właściwy organ ma obowiązek rozważyć, czy to  przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. W przypadku kiedy organ wydający decyzję zezwalającą na usunięcie drzew lub krzewów uzna, że wycinka ta, może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, wydaje postanowienie w sprawie nałożenia obowiązku przedłożenia regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska wniosku o wydanie decyzji, karty informacyjnej przedsięwzięcia, poświadczonej przez właściwy organ kopii mapy ewidencyjnej obejmującej przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie oraz obejmującej obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie, wypisu i wyrysu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w celu określenia przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska – czy istnieje obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000. Po otrzymaniu dokumentów regionalny dyrektor ochrony środowiska stwierdza w drodze postanowienia: obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 (otwierając tym samym tę procedurę), albo brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 (umożliwiając tym samym wydanie zezwolenia na wycinkę drzew lub krzewów) w przypadku stwierdzenia, że przedsięwzięcie nie będzie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. Powyższa procedura oceny może mieć także zastosowanie w sytuacjach, kiedy wycinka drzew lub krzewów nie następuje bezpośrednio na terenie obszaru Natura 2000, ale w jego bezpośrednim sąsiedztwie.

Czy planowane jest w Polsce utworzenie nowych obszarów Natura 2000, gdzie można śledzić takie informacje?

Obecnie w Polsce znajdują się 983 obszary ochrony, w tym 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) i 845 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO). Granice kilku OSO i SOO w całości się pokrywają. Sieć Natura 2000 obejmuje 19.6% powierzchni kraju – ponad 68 000 km². Generalnie mówi się, że Polska zakończyła proces tworzenia/wyznaczania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Jeśli wprowadzane będą jakiekolwiek zmiany, to z pewnością nie będą one duże. Natomiast, utworzenie nowego obszaru Natura 2000 zawsze jest możliwe. Informacje na ten temat można znaleźć na oficjalnej stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska:

http://natura2000.gdos.gov.pl/datafiles
http://www.gdos.gov.pl/

Gdzie można zgłosić wniosek o zmianę granicy obszaru Natura 2000?

Wniosek o zmianę granic obszaru Natura 2000 może być zgłoszony przez każdego obywatela. Wniosek taki kieruje się do nadzorującego obszar Natura 2000, czyli w zależności od położenia działki:

- w granicach parku narodowego i obszaru Natura 2000 – do dyrektora parku narodowego,
- w granicach obszaru Natura 2000 – do właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

Następnie po weryfikacji, ww. instytucje mogą wystąpić do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska z wnioskiem o stosowne zmiany. Każdy wniosek musi mieć uzasadnienie merytoryczne i w przypadku zmiany granic również propozycję skorygowanego SDF dla obszaru. GDOŚ dokonuje analizy przekazanych mu danych, w przypadku gdy wymagane będzie opiniowanie zmian przez miejscowe rady gminy, przeprowadzenie uzgodnień wewnątrz i międzyresortowych – czynności te prowadzi GDOŚ. Po akceptacji zmian przez Radę Ministrów projekt zostaje przesłany do Komisji Europejskiej. Poniżej wytyczne GDOŚ dot. zmian granic obszarów Natura 2000 i wzór wniosku do zgłoszenia zmian:

http://bip.gdos.gov.pl/doc/ftp/2012/Wytyczne_GDOS_zmiany_w_bazie_danych_obszarow_Natura_2000.pdf

W jaki sposób można najprościej sprawdzić, czy dana nieruchomość (działka ewidencyjna) leży na terenie obszaru Natura 2000?

W celu sprawdzenia, czy dana nieruchomość (działka ewidencyjna) leży na terenie obszaru Natura 2000 najprościej wykorzystać przeglądarkę map Geoserwisu Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska dostępną pod adresem: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/. Umożliwia ona wyszukiwanie nie tylko obszarów Natura 2000, ale także innych form ochrony przyrody takich jak: rezerwaty przyrody, parki narodowe, parki krajobrazowe itd. Po wejściu na tę stronę, z menu znajdującego się po prawej stronie "Mapa" należy wybrać ortofotomapę GUGiK,  w menu "Legenda" zaznaczy następujące checkboxy: Ortofotomapa, Obszary chronione (Natura 2000 - obszary siedliskowe i Natura 2000 - obszary ptasie), Dane katastralne GUGiK (Numery działek i działki), Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych (Miejscowości i obiekty fizograficzne) i na mapie Polski znaleźć konkretną miejscowość (lub posłużyć się wyszukiwarką znajdującą się na dole ekranu). Można także skorzystać z serwisu http:/www.geoportal.gov.pl  i wybrać znajdującą się powyżej okna mapy ikonkę "Zdefiniuj źródło danych", a z rozwijanej listy wybrać pozycję 102 „GDOŚ – Obszary chronione” i nacisnąć przycisk "Rejestruj” powyżej listy.

Czym jest tzw.: "Shadow List" i jakie jest jej znacznie w kontekście wyznaczania i ochrony obszarów Natura 2000?

"Shadow List"  to przygotowana przez niezależnych ekspertów lista potencjalnych obszarów, które spełniają kryteria określone w dyrektywach ptasiej i siedliskowej, a zatem  powinny zostać przez państwo członkowskie UE umieszczone na tzw. liście krajowej, czyli liście obszarów przedstawionych Komisji Europejskiej do zatwierdzenia jako obszary Natura 2000. Między innymi w "Wytycznych w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych" wskazano, że obszary z tzw. Shadow list zgodnie z przyjętym przez KE stanowiskiem są objęte ochroną zgodnie z tzw. „zasadą ostrożności” (precautionary principle) wynikającą z Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Oznacza to, że nie można wydać zgody na realizację  inwestycji, która będzie miała znaczący negatywny wpływ na potencjalny obszar Natura 2000 (znajdujący się na "Shadow list").

Gdzie można zgłaszać znalezione w SDF błędy?

Znalezione w SDF błędy należy zgłaszać do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (http://www.gdos.gov.pl) mailem na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi. lub do właściwego Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, tzn. do tego, który jest zarządzającym obszarem Natura 2000 w SDF w którym wykryto błąd.