Naturalne korzyści
W Polsce od wielu lat podejmowane są próby zmiany negatywnego nastawienia społecznego w stosunku do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 poprzez szereg kampanii informacyjnych i przedsięwzięć edukacyjnych. Pomimo tych działań problem jest wciąż aktualny, ponieważ sieć Natura 2000 w dalszym ciągu kojarzy się ze sztywną formą ochrony przyrody, w której nadrzędnym celem jest dbanie o dobro przyrody, a nie człowieka. Wciąż żywe jest przeświadczenie o występowaniu całkowitego zakazu działalności gospodarczej na tych obszarach i wiążącym się z tym zahamowaniem rozwoju społeczno-gospodarczego. Niewiele osób dostrzega w Naturze 2000 potencjał i szansę rozwoju lokalnej społeczności.
Jakie korzyści daje mieszkańcom otoczenie Natury 2000? Na czym budować atrakcyjność miejsca Natura 2000? Jak odkryć niepowtarzalne bogactwo swojego regionu?
Na te i inne pytania odpowiada projekt „Natura 2000 – Pozytywna Inspiracja” realizowany od stycznia 2014 do grudnia 2015 roku przez Fundację Wspierania Inicjatyw Ekologicznych z Krakowa. Celem projektu jest promowanie Sieci Natura 2000 wśród społeczności lokalnych, a ideą jest wielopokoleniowe zaangażowanie, wzrost świadomości proekologicznej, tworzenie więzi z regionem oraz świadome korzystanie z dobrodziejstw obszarów Natura 2000, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Cele i założenia projektu zrealizowane zostały m.in. poprzez: opracowanie i wydanie pakietu edukacyjnego, prowadzenie profesjonalnych warsztatów edukacyjnych na terenie obszarów Natura 2000 w Polsce, przygotowanie gadżetów promocyjnych (podkoszulki, torby ekologiczne, workoplecaki), powstanie strony internetowej (www.natura2000.fwie.pl) oraz przygotowanie konkursu tematycznego z nagrodami. W swych działaniach projekt był skierowany do mieszkańców, rolników, właścicieli gospodarstw agroturystycznych i osób świadczących usługi z zakresu turystyki, bezpośrednio związanych z Naturą 2000. Dobór grup odbiorców nie był przypadkowy i pozwolił na kompleksowe podejście do rozwiązania różnych kwestii problemowych związanych z obszarami chronionymi. Poprzez nowoczesne formy edukacji Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych chce złamać wszelkie stereotypy, wyeliminować negatywne postawy, obalić mity dotyczące m.in. gospodarowania na terenach chronionych. Jest to również okazja do promowania gospodarstw agroturystycznych, produktów oraz potraw regionalnych, kultury, zwyczajów czy tradycji lokalnych – mówi koordynatorka projektu.
Warsztaty skierowane do dzieci i młodzieży (1000 spotkań) były swoistą edukacją "u podstaw", mającą na celu zwrócenie uwagi na rolę obszarów Natura 2000 dla ochrony zagrożonych gatunków roślin, zwierząt, siedlisk przyrodniczych zarówno w zasięgu lokalnym, jak również ogólnopolskim i europejskim.
Jako trener dostrzegłam, iż dzieci z ogromną ciekawością i dużym zaangażowaniem uczestniczyły w zajęciach o powyższej tematyce. Zadawały mnóstwo pytań, chętnie dzieliły się swoją wiedzą i były otwarte na nowe doświadczenia. Największym zainteresowaniem cieszyły się zajęcia podczas których dzieci zdobywały nowe umiejętności i wiedzę przez zabawę – mówi trenerka Fundacji Wspierania Inicjatyw Ekologicznych. Zajęcia skierowane do dzieci mają ogromną wartość, gdyż ich przeżycia i wartości są przenoszone także na rodziców.
Ważną rolę w inspirowaniu dzieci i młodzieży spełniał także konkurs przyrodniczy pt. „Natura – Naturalna Inspiracja”, którego celem było przygotowanie happeningów, wystaw prac plastycznych, apeli oraz przedstawień inspirowanych obszarami Natura 2000. W sumie nadesłano 58 prac konkursowych, spośród których wyłonionych zostało 30 zwycięzców, natomiast 11 prac zostało wyróżnionych.
Pomimo upływu ponad dekady od czasu wprowadzenia programu Natura 2000 w Polsce także wśród nauczycieli wiedza o nim jest niepełna i wymaga uzupełnienia. W celu poszerzenia tej wiedzy, Fundacja zorganizowała szereg bezpłatnych warsztatów edukacyjnych dla nauczycieli przedszkolnych, szkół podstawowych i gimnazjalnych oraz osób zajmujących się edukacją przyrodniczą w lokalnych instytucjach (30 spotkań). Duże zainteresowanie warsztatami pozwoliło zachęcić tą grupę odbiorców do głębszego zapoznawania się z zasadami funkcjonowania sieci Natura 2000.
Istotną rolę w edukacji przyrodniczej odegrały także tematyczne warsztaty dla społeczności lokalnych prowadzone w ramach Szkoły Animatorów Edukacji Ekologicznej – Natura 2000 i Szkoły Rozwoju EKOMARKA. Warsztaty te skierowane były do osób prowadzących gospodarstwa rolne, agroturystyczne oraz inne obiekty turystyczne, potencjalnych inwestorów, organizacji pozarządowych i samorządowych, studentów i absolwentów kierunków przyrodniczych, rolniczych oraz wszystkich, którzy zainteresowani są pogłębianiem wiedzy na temat sieci Natura 2000 i możliwościami jej praktycznego wykorzystania w biznesie. Obie szkoły podzielone zostały na trzy moduły szkoleniowe stanowiące komplementarną całość. Do realizacji szkoleń w ramach Szkoły Rozwoju EKOMARKA (30 spotkań) wykorzystano wieloletnie doświadczenie specjalistów z Fundacji Miejsc i Ludzi Aktywnych (MiLA), którzy umożliwili uczestnikom zdobycie wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu wykorzystania lokalnych zasobów przyrodniczych i kulturowych jako wyróżników marki, ukazywania współpracy jako metody osiągnięcia sukcesu, sposobu budowania marki lokalnej oraz rozwoju przedsiębiorczości lokalnej w oparciu o dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze regionu. Z kolei warsztaty odbywające się w ramach Szkoły Animatorów Edukacji Ekologicznej – Natura 2000 (30 spotkań), pozwoliły na profesjonalne przygotowanie do prowadzenia działalności związanej z edukacją ekologiczną. Konkretne pomysły zajęć dla dzieci i młodzieży, ukazanie sposobów pozyskiwania wiadomości na temat obszarów chronionych i sposobów jej przekazywania stanowi istotne źródło inspiracji do podejmowania prób wpływania na poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa. Ponadto w ramach Szkoły Animatorów Edukacji Ekologicznej poprowadzone zostały wizyty studyjne w pokazowych gospodarstwach ekologicznych. Wszyscy uczestnicy warsztatów otrzymali gadżety promocyjne promujące Naturę 2000 (torby/workoplecaki ekologiczne oraz podkoszulki), a także pakiet edukacyjny „Natura 2000 – Pozytywna Inspiracja”. Materiały te stanowią atrakcyjne narzędzie dydaktyczne służące poszerzaniu wiedzy na temat sieci Natura 2000 wśród lokalnych społeczności. Pakiet przeznaczony jest do stosowania jako narzędzie edukacyjne dla agroturystyk i gospodarstw rolnych oraz osób zajmujących się turystyką kwalifikowaną. Celem pakietu jest ukazanie możliwości gospodarowania i budowania pozytywnej marki na obszarach Natura 2000, przy jednoczesnej trosce i dbałości o ochronę wartości przyrodniczych tych terenów. Istotnym celem jest także promowanie agroturystyki przez ukazanie jej jako aktywnej i ciekawej formy wypoczynku, stanowiącej alternatywę dla wypoczynku na terenach miejskich. Pakiet wydany został w nakładzie 3000 sztuk i zawiera ciekawą grę „Wędrówka po Naturze 2000”, która zabierze gracza w podróż po danym obszarze, pozwalając odkrywać jego specyfikę oraz grę „Ekozysk” ukazującą możliwości gospodarowania, rozwoju, a także wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii. Z kolei gra karciana „Turystyka na obszarach Natura 2000” to świetna okazja do zapoznania się z turystyką kwalifikowaną na obszarach Natura 2000. Ponadto opracowane zostały kolorowe plansze edukacyjne oraz diaporama „Człowiek w Naturze” oparta na fotografiach zsynchronizowanych z muzyką, głosami natury i głosem lektora. Interesującą formą przedstawienia podstawowych zagadnień na temat Natury 2000 oraz ukazania atrakcyjności tych miejsc jest komiks „Spółka z Naturą 2000” oraz 10 komiksów wydanych osobno dla każdego z obszarów objętych projektem.
Przedsięwzięciem pozwalającym dotrzeć do szerokiej grupy odbiorców było zrealizowanie 50 wielopokoleniowych wycieczek przyrodniczych do obszarów Natura 2000. Celem wycieczek była integracja osób w różnym wieku wokół tematu Natury 2000. Dzięki specjalistycznie wyszkolonej kadrze, posiadającej doświadczenie z zakresu edukacji przyrodniczej, uczestnicy mieli możliwość rozwijać swoją wiedzę oraz w praktyczny sposób wykorzystywać nabyte umiejętności, a podziwianie piękna otaczającej przyrody stanowiło okazję do praktycznej nauki posługiwania się lunetami, lornetkami i atlasami przyrodniczymi.
Mamy nadzieję, że udział w realizowanym przez nas projekcie pozwolił uczestnikom spojrzeć na miejsce swojego zamieszkania, jako potencjał i źródło do rozwoju regionu, rozwoju własnej firmy lub prowadzenia zajęć edukacyjnych i działań społecznych. Wszystkim którzy wzięli udział w projekcie serdecznie dziękujemy. Szczegółowe informacje na temat projektu dostępne są na stronie internetowej: www.natura2000.fwie.pl.
Artykuł dofinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych.
